عوامل تعیین کننده مهارت‌ رزمی کاران

چه چیزی باعث بروز تفاوت در مهارت‌ رزمی کاران می‌شود ؟ چگونه بعضی نسبت به سایرین در مهارت‌های رزمی تفوق و برتری دارند ؟ علّتِ برتری ، ذاتی و استعدادی است یا اکتسابی است و هرکسی که اراده کند می تواند بهترین باشد ؟

درآمد
در یک کلاس رزمی شاگردان زیادی در حال یادگیری فنون رزمی هستند و با اینکه روش استاد در آموزش یکی است اما اختلاف سطح در بین هنرجویان امری طبیعی است . برخی به علت استعداد فوق‌العاده ای که دارند ، از سایرین برجسته تر می‌شوند . انگار مادر زادی استعداد رزمی دارند . تکنیک‌ها را به سرعت فرا می‌گیرند و می بینیم که در میدان‌های مبارزه ،  پیروزی‌ها را از آن خود می کنند .

کسی نمی تواند منکر این قضیه شود که در این نابغه‌های رزمی ، استعداد ذاتی در کسب مهارت‌ها وجود دارد اما این بدان معنا نیست که سایرین نمی توانند پیشرفت کنند و یا اینکه یک سر و گردن از این نابغه‌ها پایین ترند . خوشبختانه مهم‌ ترین عاملِ پیشرفت ، مداومت در تمرین و ممارستِ فنون و تکنیک‌ها است . برای همین می توان به جرأت گفت که برد و باخت معیار مناسبی برای سنجش ارزش یک رزمی کار نیست . چرا که برد و باخت فقط نتیجه است . ارزش واقعی در عرق‌هایی است که می ریزیم . اما یک سؤال مهم : بسترِ بروزِ این تفاوت‌ها از کجا سرچشمه می‌گیرد ؟

انسان موجود پیچیده ای است . تعمق در ابعاد وجودی انسان به ما کمک فراوانی می کند تا جواب بسیاری از سؤالاتمان را بگیریم و البته در مسأله تدریس هنرهای رزمی امری ضروری و مهم است .

نوشتار حاضر قصد دارد تا تشریحی مختصر در این زمینه داده باشد تا هم راهگشای اساتید گرانقدر در مسأله آموزش و هم راهگشای رزم آوران گرامی در طیّ مسیر پر فراز و نشیبِ هنرهای رزمی باشد .

عوامل مهم در رزم
سه عامل مهم تعیین کننده مهارت‌های یک رزمی کار است :
1- آمادگی ذهنی
2- آمادگی جسمانی
3- اتحاد بین ذهن و جسم

ذهن مثل ظرف است ، جایگاه و مَحمِل ادراکات آدمی است . تمام مفاهیم و اندیشه‌ها ، درکِ عواطفی مثل خشم و ترس ، مهارت‌هایی که کسب می‌کنیم ، همه در ذهن جای دارند والبته کنترل بر فیزیک بدنی مثل دویدن ، ضربه زدن ، پرتاب کردن و قفل کردنِ حریف و همه‌ی اعمالِ ارادی و غیر ارادی ، از کارکرد‌های مهم ذهن است .

آمادگی جسمانی همان ورزیدگی بدن و توانایی بروز دادن تکنیک‌ها و تاکتیک‌ها است . بدن محمل نیرو و انرژی‌ آدمی است . تمام تکنیک‌هایی که یک رزمی کار اجرا می‌کند ، پشتوانه‌ای در ذهن او دارند . به عبارت دیگر ، شکل و صورت تمام تکنیک‌هایی که بر اثر تمرین ، در ذهن نقش بسته ، با وجود فیزیکِ بدنیِ آماده ، ظهور و عینیت پیدا می‌کنند و این یعنی ذهن و جسم مکمل یکدیگرند .

هنگامی که بین ذهن ( ادراکات ) و جسم ( محمل انرژی ) هماهنگی ایجاد شد ، این اتّحاد موجب ظاهر ساختنِ مهارت‌ها و قدرت‌های فوق‌العاده‌ای خواهد شد . این میزانِ هماهنگی و اتّحاد به کمیّت و کیفیّت تمرینات بستگی دارد . هرچقدر آمادگی ذهنی و آمادگی جسمی بهتر باشد ، اتحاد بین این دو قوی تر و در نتیجه مهارت بیشتر می‌شود . حتی رزم آور به مرحله‌ ای می‌رسد که در مقابل حملات حریف ، ناخود آگاه عکس‌العمل نشان دهد .

ذهنِ آماده یا جسمِ ورزیده؟
مهم است بدانیم ذهنِ آماده ، اهمیت بیشتری نسبت به جسمِ ورزیده دارد . چه بسا با داشتنِ بدنِ مقاوم و قوی ، ولی به علت عدم تسلط بر احساساتی مثل ترس و اضطراب ، مقهورِ شرایط شویم . چه کسی می‌تواند قدرت اراده را انکار کند و یا کارایی انگیزه را زیر سؤال ببرد ؟ چه چیزی ما رزم‌آوران را در ممارستِ تمرین‌های سختِ رزمی ثابت قدم می‌کند ؟ فنونی که فرا می‌گیریم ، کجا ثبت می‌شود ؟

در دنیای رزمی امروز ، توجه زیادی به آناتومی بدن و ورزیدگی آن می‌شود . این خوب است اما توجه زیادی به  مهمترین عامل مهارت ، یعنی ذهنِ آماده نمی‌شود . مبارزه حرفه ای یک مسأله غریزی است . با قوی تر شدن غریزه‌ی جنگی و رزمی ، احتمال شکست در یک مبارزه ، کاهش پیدا می‌کند . در اینجا نوع رشته یا سیستم اهمیّت زیادی ندارد . ممارست و مداومت بر تمرین با ذهنی باز و متمرکز ، مهم است .

بزرگان رزمی می‌گویند در یک مبارزه اجازه دهید ، بدن خودش مبارزه کند . به بیانی دیگر ، غریزه و ضمیر ناخودآگاهِ ذهن سرنوشت سازِ میدانِ نبرد است . یک مبارزه از نگاه دیگران ، زد و خوردی پر تنش است ولی در حقیقت ، عمل‌ها و عکس العمل‌هایی است که بین دو رزمی کار در حال تبادل است. رزمی کارانِ آماتور ، در مبارزه ، فکر و ذهنشان درگیر همین عمل و عکس‌العمل هاست در حالی که بین دو جنگاور قهّار ، عمل‌ها و عکس‌العمل‌ها کاملاً غریزی است و فکر مشغول ترسیم راهبردهای کلی مبارزه است و آن کسی پیروز میدان معرکه خواهد شد که در هر سه فاکتور یاد شده ( آمادگی جسمانی + آمادگی ذهنی + اتحاد ذهن و جسم ) تفوق داشته باشد .

این برتری ، نتیجه‌ی آن عرق‌ها و زحمت‌هایی است که با تمرینات زیاد به ثمر نشسته . پس غایت تمریناتِ سختِ رزمی علاوه بر تقویت بدن ، تقویت غریزه رزمی است و اگر در هنرهای رزمی اصیل میبینیم که علاوه بر تمرینات سختِ جسمی ، مسائلی همچون تمرکز گیری ( ذِن ) و تسلط بر هیجانات و احساسات ( یا همان کنترلِ نفس )  اهمیت زیادی دارند ، علت در تأثیرشان بر ذهن و روان رزم آور است .

آمادگی ذهنی پایه و اساسِ فراگیریِ مهارت‌های رزمی است البته بسیار مهم است بدانیم که هر نوع تمرینی برای آماده شدنِ ذهن ، لازم است ، اما کافی نیست . میزان آمادگیِ ذهنی فراتر از تمرینات رزمی است ، چیزی به وسعت سبک زندگی رزم آور است . شاید تعجب کنید که بگویم اخلاق مداری نیز نقش فوق‌العاده‌ای در تربیت ابعاد شخصیتی رزم آور به خصوص ذهن او دارد چرا که اخلاق بسترهای درون آدمی را شکوفا می کند . مسأله‌ای بسیار مهم که متأسفانه امروزه ( از روی نا آگاهی ) به حاشیه رانده شده .

جمع بندی
هنرجویی که در برابر فشارهای بدن سازی و سختی‌های مبارزه استقامت می ورزد ؛ علاوه بر تقویت بُعدِ جسمانی ، در تربیت بُعدِ روانی و ذهنیِ خویش گام برمی دارد . در اینجا مربّی نقش کلیدی در آماده سازی هنرجویان دارد و می‌تواند با تکیه بر خلاقیت و با لحاظِ سطحِ کیفیِ هنرجویان ، تمرینات متنوعی را در این راستا تدارک ببیند . بدن‌سازی ، مبارزه ، فرم ، حتی ذِن ( تمرکزگیری ) و … همه به نوعی ، تمریناتی برای رسیدن به سطحی از آمادگی جسمی و ذهنی و در نتیجه اتّحاد بین این دو هستند . از همه مهم‌تر توصیه‌ها و تشویق‌های مربی که کمک فراوانی به هنرجویان می‌کند تا قلّه‌های موفقیت را فتح کنند .

منبع : رزم آور